เมืองที่มีโรงฟอกหนังที่เก่าแก่ที่สุดของโลก
Fez เมืองอารยธรรมโบราณที่ยังรักษา งานฝืมือการฟอกหนัง แบบโบราณไว้ได้อย่างสมบูรณ์ที่สุด เป็น World Heritage Site พื้นที่ทางมรดกโลกที่มากด้วยคุณภาพทั้งความรู้ และคุณค่าทางจิตใจ
เมื่อกล่าวถึงดินแดนที่สวยงามราวสวรรค์ อีกแห่งบนโลกใบนี้ คงไม่มีใครปฏิเสธนะคะว่า ประเทศโมร็อคโค ต้องติดอยู๋ในอันดับที่ใครๆ ต่างก็ต้องโหวตให้แน่นอน ประเทศที่แวดล้อมไปด้วยทะเลสีครามสวยๆ บรรยากาศเหมือนในฝัน ที่นี่ยังมีเรื่องให้น่าประหลาดใจอีกอย่างที่ใครๆ อาจจะคิดไม่ถึงค่ะ ใช่แล้วค่ะ หากพูดถึงความเก่าแก่ของงานที่เกี่ยวกับเครื่องหนังสีสวยๆ คงจะมีน้อยคนนักที่จะคิดว่า โมร็อคโค คือ แหล่งฟอกหนังสีสวยที่น่าสนใจอีกแห่ง และผู้คนส่วนใหญ่ก็คงจะเดาผิดกันไปต่างๆ นานา อาจจะคิดว่าประเทศอิตาลีมากกว่าที่น่าจะเป็นคำตอบที่ถูกที่สุด ในทางตรงกันข้ามเลยค่ะ ประเทศโมร็อคโค ไม่ได้มีดีแค่วิวที่สวยสุดๆ เท่านั้น แต่ที่นี่ยังเป็นพื้นที่อนุรักษ์ เขตมรดกโลกที่น่าสนใจเป็นอย่างมากค่ะ วันนี้จึงอยากแนะนำให้รู้จักกับเมืองเก่าแก่ที่สุดอีกเมือง ซึ่งตั้งอยู่ทางตอนเหนือของประเทศโมร็อคโค นั่นคือ เมือง Fiz ค่ะ
World Heritage Site และได้รับการยกย่องว่า เป็นแหล่งฟอกหนังที่ยังคงอารยธรรมที่มีชีวิตอยู่อย่างครบถ้วน
เมือง Fiz จัดได้ว่าเป็นเมืองที่ใหญ่เป็นอันดับ 2 ของประเทศ มีประชากรถึง 1.1 ล้านคน เมืองนี้ยังได้ชื่อว่าเป็นเมืองที่ปลอดภัยสำหรับคนเดินเท้าที่สุดค่ะ เพราะพื้นที่ในเมืองส่วนใหญ่เน้นให้คนเดินเท้าได้ใช้ประโยชน์กันอย่างเต็มที่ แทบทั้งเมืองไม่ว่าจะเป็นตามตรอก ซอก ซอย ถนนหนทาง กล่าวได้ว่าทางรถยังหาได้ยากกว่าทางเท้าอีกค่ะ ผู้คนต่างขนานนามเมืองนี้ว่า Car-Free Area ซึ่ง เป็นพื้นที่ที่มีทางเท้ามากกว่าทางรถที่ใหญ่ที่สุดในโลก และยังมีมหาวิทยาลัยที่เก่าแก่มีชื่อว่า University of Al Quaraouiyine ซึ่งก่อตั้งมาตั้งปีคริสตศักราช 859 นอกจากนี้ เมือง Fiz ยังได้รับการขนานนามอีกชื่อว่า นครเมกกะแห่งตะวันตก
Fiz ยังมีดีมากกว่านี้ ในฐานะที่เป็นเมืองที่มีโรงฟอกหนังที่เก่าแก่ที่สุดของโลก ซึ่งกระบวนการฟอกนั้นช่างน่าอัศจรรย์ และโรงงานฟอกสีหนัง ก็ดูแปลกตา ควรค่าแล้วที่ตั้งอยู่ในเขต World Heritage Site และได้รับการยกย่องว่า เป็นแหล่งฟอกหนังที่ยังคงอารยธรรมที่มีชีวิตอยู่อย่างครบถ้วน แน่นอนค่ะว่าเป็นอีกแหล่งท่องเที่ยวที่นักท่องเที่ยวต้องห้าม….พลาด โดยเด็ดขาด รูปแบบการฟอกหนังของที่นี่มีวิธีการแบบงานฝีมือมนุษย์ล้วนๆ เลยค่ะ
แหล่งฟอกสีหนังที่เก่าแก่ที่สุดในโลกและมีชื่อเสียงแห่งนี้ เริ่มมีขึ้นตั้งแต่ศตวรรษที่ 9 จวบจนกระทั่งปัจจุบัน ที่นี่ยังคงรักษาวัฒนธรรม ประเพณี การกระบวนการฟอกสีหนังแบบเดิมทุกประการ ในประเทศโมร็อคโคนั้น สินค้าประเภทเครื่องหนังที่มีชื่อเสียง ก็ต้องเน้นย้ำกันชัดๆ ว่ามาจากเมือง Fiz อย่างแน่นอน ซึ่งย่านเก่าแก่ที่สร้างสรรค์ผลผลิตสีสันสวยงามที่หลากหลายบนผืนหนังอยู่ในย่านที่ชาวท้องถิ่นเรียกว่า Souq หรือ ย่านค้าหนังที่สำคัญของเมือง ในพื้นที่เก่าแก่ย่านนี้มีโรงฟอกหนังโบราณที่เก่าแก่ถึง 3 แห่ง และโรงฟอกหนังที่ใหญ่ที่สุด และเก่าแก่ที่สุดของย่านนี้ คือ Chouara Tannery ที่ประกอบกิจการและรูปแบบการฟอกหนังมากว่า 1,000 ปี แล้วค่ะ
ในบริเวณพื้นที่ดังกล่าวนี้ สิ่งที่ดึงดูดสายตานักท่องเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลก และปรากฎเป็นภาพถ่ายไปทั่วโลก เห็นจะเป็นภาพของพื้นที่ฟอกหนังที่ประกอบไปด้วย หลุมสำหรับใส่ของเหลวขนาดใหญ่ที่ทำด้วยหิน มีจำนวนมากมายหลายร้อยหลุม ถ้ามองจากท้องฟ้าลงมาก็ชวนจินตนาการ มองให้เห็นเหมือนรังผึ้งขนาดใหญ่ค่ะ ในแต่ละหลุมจะประกอบไปด้วยของเหลว ซึ่งก็คือ สี/ น้ำยาต่างๆที่ใช้ในการฟอกหนัง สีเหล่านี้เป็นสีที่ผสมขึ้นจากธรรมชาติ
โรงฟอกหนังแห่งนี้ ไม่ได้มีแต่วัตถุดิบที่เป็นหนังวัวเท่านั้นนะคะ แต่ทุกประเภทหนังสัตว์ที่สามารถนำไปต่อยอดสร้างเป็นผลิตภัณฑ์เครื่องหนังได้ โรงฟอกหนังแห่งนี้สามารถฟอกได้ทั้งหมดค่ะไม่ว่าจะเป็น หนังแกะ หนังแพะ ฯลฯ โดยไม่ต้องพึ่งพาเครื่องจักรทันสมัยใดๆ เลย คุณภาพก็ยังคงสวยงาม และเป็นที่ต้องการของตลาดอีกด้วย
กระบวนการและขั้นตอนการทำงานด้วยคนงาน ต้องบอกว่า เป็นความยากลำบาก และต้องใช้ทั้งความมานะอดทนอย่างที่สุด ด้วยสภาพอากาศโดยเฉพาะอย่างยิ่งในหน้าร้อน อุณหภูมินั้นสูงถึง 40C หรือบางครั้งก็สูงกว่านี้ คนงานเหล่านี้ต้องทำงานท่ามกลางแสงแดดที่แผดเผาด้วยการลงไปฟอกสีหนังในหลุมสีดังกล่าว ซึ่งขั้นตอนการฟอกหนัง จะเริ่มต้นด้วยการกัดสีหนังธรรมชาติด้วยกรดเกลือ โดยคนงานเหล่านี้จะนำผืนหนังสัตว์ใหม่ๆ มาแช่ในกรดเกลือ เพื่อรักษาและปรับสภาพผิวหนังไม่ให้หยาบ และกำจัดเส้นขนที่ติดมาให้หมดสิ้น ในขั้นตอนแรกนี้จะใช้เวลาในการแช่ผืนหนังประมาณ 2-3 วัน จากนั้นจึงเข้าสู่กรรมวิธีการฟอกสีด้วยสีฟอกจากธรรมชาติ โดยใช้สีจากยางไม้ เช่น สีเหลืองจาก (Saffron) หรือ สีจากต้นเทียน (Henna) เป็นต้น ขั้นตอนนี้คนงานจะต้องใช้ความอดทน และความเพียรพยายาม เนื่องจากจะต้องฟอกสีซ้ำแล้วซ้ำอีก ด้วยวิธีการลงไปในหลุมและคอยนวดผืนหนังพร้อมการฟอกไปด้วยกัน เป็นงานฟอกสีหนังด้วยมือและเท้า โดยวิธีการนวดและเหยียบจนผืนหนังเกิดความยืดหยุ่น ซึ่งในแต่ครั้งอาจจะต้องใช้เวลา 3-4 ชั่วโมง จนกระทั่งถึงกระบวนการขั้นสุดท้ายหลังจากฟอกสีหนังเสร็จแล้ว คือ การนำหนังผืนไปตากบนหลังคา ถือเป็นขั้นตอนสุดท้าย ก่อนนำผืนหนังที่ฟอกสีเสร็จแล้วไปจำหน่ายแก่ช่างฝีมือ เพื่อขึ้นงานเป็นผลิตภัณฑ์ต่อไปค่ะ
เห็นแล้วยังคะว่าภูมิปัญญาของชนชาติโมร็อคโคที่สืบสานกันมายาวนานถึงกว่า 1,000 ปี นั้น ไม่จำเป็นต้องพึ่งพาเครื่องจักร หรือเทคโนโลยีทันสมัยใดๆ แต่เป็นแรงงานจากฝีมือมนุษย์ 100% งานเหล่านี้ ก็ยังมากด้วยคุณค่า และยังเป็นที่ต้องการของตลาดยุโรปเป็นอย่างมาก
มากกว่าคุณภาพของสินค้า คือ เรื่องราวความเป็นมา และอารยธรรมโบราณในการสืบสานวัฒนธรรมการสร้างอาชีพที่น่าชื่นชมอย่างที่สุด และหวังว่า หากคุณคิดถึงประเทศโมร็อคโคในครั้งต่อไป คุณจะคิดถึงที่นี่ Fez เมืองอารยธรรมโบราณที่ยังรักษารูปแบบงานฝืมือโบราณไว้ได้อย่างสมบูรณ์ที่สุด เป็น World Heritage Site พื้นที่ทางมรดกโลกที่มากด้วยคุณภาพทั้งความรู้ และคุณค่าทางจิตใจ
อ้างอิง: https://en.wikipedia.org/wiki/Fez,_Morocco Kyle Mijlof Photography http://www.amusingplanet.com/2014/08/the-leather-tanneries-of-fez-morocco.html http://localadventurer.com/chouara-tannery-fes-morocco/
